Azərbaycanın təhsil sistemi son illərdə bir sıra islahatlara məruz qalmışdır, lakin qeyri-formal təhsil sahəsində ciddi çatışmazlıqlar qalmaqdadır. Bu növ təhsil, formal təhsil sistemindən kənarda əldə edilən, şagirdlərin fərdi bacarıq və maraqlarını inkişaf etdirən bilik və təcrübələrin məcmusudur. Qeyri-formal təhsilin zəif inkişafı isə gələcək nəsillərin rəqabətə davamlı və çevik bacarıqlarla təchiz olunmasında əngəl yaradır.
Qeyri-formal təhsilin rolu və əhəmiyyəti
Qeyri-formal təhsil şagirdlərin tənqidi düşünmə, problem həll etmə, yaradıcılıq və sosial-emosional bacarıqlar kimi həyat üçün əhəmiyyətli qabiliyyətlərə yiyələnməsində mühüm rol oynayır. Məktəb kənarında keçirilən seminarlar, atelyelər, ictimai işlər və kurslar vasitəsilə öyrənilən bu bacarıqlar, şagirdlərə öz potensiallarını kəşf etməyə və onu effektiv şəkildə inkişaf etdirməyə imkan verir. Bu isə şagirdlərin özünüifadə etməsi, liderlik bacarıqları qazanması və iş bazarının tələblərinə uyğunlaşması üçün mühüm amildir.
Cari vəziyyət və çatışmazlıqlar
Azərbaycanda qeyri-formal təhsil sahəsində bir sıra çatışmazlıqlar mövcuddur:
İnfrastrukturun zəifliyi: Ölkə üzrə qeyri-formal təhsilə xidmət edən mərkəzlərin sayı və resursları məhduddur. Bu, xüsusilə kənd yerlərində və regionlarda daha çox nəzərə çarpır.Maliyyə dəstəyinin azlığı: Qeyri-formal təhsil layihələri üçün ayrılan maliyyə resursları məhduddur, bu da layihələrin davamlılığına və keyfiyyətinə mənfi təsir göstərir.Maarifləndirmə səviyyəsinin aşağı olması: Cəmiyyətin bir çox üzvü qeyri-formal təhsilin əhəmiyyətindən xəbərsizdir və bu, təhsilə cəlb olunmanın aşağı səviyyədə olmasına səbəb olur.Müəllim və təlimçilərin çatışmazlığı: Qeyri-formal təhsildə çalışan mütəxəssislərin peşəkar hazırlıq səviyyəsi hər zaman tələb olunan standartlara cavab vermir.Mümkün həll yolları
Qeyri-formal təhsilin inkişafı üçün bir sıra tədbirlər həyata keçirilməlidir:
Dövlət dəstəyi və maliyyələşdirmənin artırılması: Qeyri-formal təhsil müəssisələrinin maliyyə resursları artırılmalıdır ki, onlar tədris prosesində daha müasir avadanlıq və texnologiyalardan istifadə edə bilsinlər.Regionlarda infrastrukturun gücləndirilməsi: Təhsil mərkəzlərinin açılması və mövcud olanların genişləndirilməsi ilə regionlarda qeyri-formal təhsilə çıxış təmin olunmalıdır.Müəllimlərin və təlimçilərin təlimləri: Müəllimlər üçün qeyri-formal təhsil sahəsində təlim proqramları təşkil edilməli, bu sahədə peşəkarların yetişdirilməsi dəstəklənməlidir.Maarifləndirmə kampaniyaları: İctimaiyyətin bu təhsil forması ilə bağlı məlumatlandırılması və təşviqi, valideynlərin və gənclərin qeyri-formal təhsil proqramlarına cəlb olunmasını artıracaqdır.İşəgötürənlərin qeyri-formal təhsilə dəstəyi: İşəgötürənlər qeyri-formal təhsildə qazanılan bacarıqların əhəmiyyətini dərk etməli və bu bacarıqlara malik namizədləri təşviq etməlidirlər.
Qeyri-formal təhsilin inkişafı Azərbaycan gənclərinin rəqabət qabiliyyətinin artırılması və onların qlobal əmək bazarında mövqeyinin gücləndirilməsi üçün mühüm şərtdir. Bu sahəyə diqqətin artırılması, təhsil sisteminin daha hərtərəfli və çevik hala gəlməsinə, həmçinin gələcək nəsillərin hərtərəfli inkişafına xidmət edəcəkdir.
Bəhman Hüseynli
