Qarabağın işğalı illərdir Azərbaycan xalqının qəlbində böyük yaradır. 20% torpaqlarımızın qəddar, amansız qonşumuz olan Ermənistan tərəfindən işğalı bizi sarsıtsa da, ümidimizi, gələcəyə inamımızı, torpaqlarımıza qayıdacağımıza dair arzularımızı məhv edə bilmədi. 30 il müddətində Azərbaycan beynəlxalq arenada öz haqlarını tələb etsə də qarşılıq görmədi, bütün dünya Azərbaycana qarşı edilən ədalətsizliyə susdu, göz yumdu. Lakin bunlar bizə təsir edərmi? Bir an belə öz məfkurəmizdən, yolumuzdan dönməyi düşünmədik. Bilirdik, inanırdıq, qələbənin bərraq günəşi Azərbaycanımızın səmasında parlayacaqdı. Və 2020-ci il sentyabrın 27-də II Qarabağ müharibəsinin başlaması ilə o möhtəşəm tarix yetişdi.
Azərbaycanın ən böyük rayonu olan Kəlbəcər strateji əhəmiyyəti ilə seçilir. İstərdim bu strateji əhəmiyyətə bir neçə aspektdən yanaşaq.
- Coğrafi-strateji mövqe
Kəlbəcər rayonu Azərbaycanın ən dağlıq və sərt relyefə malik bölgələrindən biridir. Ermənistanla sərhəddə yerləşən bu rayon Qarabağ bölgəsini Ermənistanla birləşdirən əsas keçid rolunu oynayırdı. İşğal dövründə Ermənistan bu rayondan hərbi təchizat və logistika məqsədilə istifadə edirdi. Kəlbəcərin azad edilməsi ilə:
- Ermənistanın Qarabağdakı qeyri-qanuni silahlı dəstələrinə təchizat xətləri kəsildi.
- Azərbaycanın Qarabağ üzərindəki hərbi və coğrafi üstünlüyü möhkəmləndirildi.
- Təbii sərvətlər və iqtisadi əhəmiyyət
Kəlbəcər təbii sərvətlərlə zəngindir. Xüsusilə:
- Qızıl, gümüş və digər qiymətli metallar: İşğal dövründə Ermənistan bu sərvətləri qanunsuz şəkildə istismar edirdi. Kəlbəcərin azad edilməsi bu təbii sərvətlərin yenidən Azərbaycanın iqtisadiyyatına xidmət etməsinə şərait yaratdı.
- Su ehtiyatları: Kəlbəcər rayonu Azərbaycanın əsas çaylarından olan Tərtər çayının mənbəyi kimi su ehtiyatlarının strateji mərkəzidir. Rayonun azad olunması ilə Azərbaycanın su təhlükəsizliyi təmin edildi.
- Humanitar və tarixi əhəmiyyət
Kəlbəcər 1993-cü ildə Ermənistan tərəfindən işğal edildikdə əhalisi zorla öz doğma yurdlarından çıxarılmışdı. Rayonun azad edilməsi:
- Məcburi köçkünlərin öz doğma torpaqlarına qayıtmaq hüququnu bərpa etdi.
- Tarixi və mədəni abidələrin qorunması üçün yeni imkanlar yaratdı. İşğal dövründə dağıdılan alban məbədləri, məscidlər və digər tarixi obyektlərin bərpası mühüm məqsəd oldu.
- Azərbaycan Ordusunun strateji qələbəsi
Kəlbəcər döyüş meydanında azad edilməmiş, Ermənistan kapitulyasiya sənədini imzaladıqdan sonra boşaldılmışdır. Bu, 10 Noyabr üçtərəfli bəyanatının icrası nəticəsində həyata keçdi və Azərbaycan Ordusunun hərbi uğurunun, siyasi iradəsinin və diplomatik qələbəsinin sübutu idi. Bu proses:
- Azərbaycan Ordusunun resurslarını qorumağa imkan verdi.
- Regionda sülhün bərpası üçün mühüm mərhələ oldu.
- Ermənistan üçün böyük zərbə
Kəlbəcərin işğaldan azad edilməsi ilə Ermənistan:
- Qarabağla Ermənistan arasında əsas dağ keçidini itirdi.
- Müdafiə baxımından əlverişli dağlıq mövqeyə malik ərazidən məhrum oldu.
- Regional təhlükəsizlik və yeni reallıqlar
Kəlbəcərin azad edilməsi Azərbaycanın regionda yaratdığı yeni reallıqların mühüm bir hissəsidir. Bu reallıqlar:
- Azərbaycan, Rusiya və Türkiyə arasındakı strateji əməkdaşlığı gücləndirdi.
- Ermənistanın revanşist mövqeyini zəiflətdi.
- Qarabağda sülh və inkişaf perspektivlərini artırdı.
Kəlbəcər təxminən 3 min metrdən yüksək dağ zirvələri və dərin dərələrlə əhatə olunmuş mürəkkəb relyefə malikdir. Belə bir bölgədə hərbi əməliyyat aparmaq çoxsaylı itkilərə və böyük maddi xərclərə səbəb ola bilərdi. Azərbaycan Respublikasının diplomatik arenadakı gücü bunun qarşısını müvəffəqiyyətlə aldı.
Kəlbəcərin azad edilməsi təkcə hərbi qələbə deyil, həm də Azərbaycanın siyasi, iqtisadi və humanitar üstünlüyünün təsdiqi oldu. Bu rayonun işğaldan azad edilməsi ilə Azərbaycan regionda ərazi bütövlüyünü tam təmin etdi və strateji mövqeyini möhkəmləndirdi. Kəlbəcər həmçinin Qarabağ münaqişəsinin həllində tarixi ədalətin bərpa olunmasının ən parlaq simvollarından biridir.
Bizim hər birimiz bu gün qürur və fəxarət hissləri ilə “Qarabağ Azərbaycandır” deyirik. Bunu torpaqlarımızın alınması uğrunda canından keçən şəhidlərimizə, ərazi bütövlüyümüzü bərpa etməkdə şücaət göstərən ordumuza və Ali Baş Komandan İlham Əliyevə borcluyuq!
Ülkər Əsgərova
Azərbaycan Dillər Universiteti tələbəsi
