Kəlbəcər rayonu Azərbaycanın tarixi torpaqlarından biridir və burada yaşayan azərbaycanlıların hüquqları 44 günlük Vətən müharibəsi ilə bərpa olundu. Kəlbəcər Azərbaycanın ən yüksək dağ rayonudur. Ən hündür zirvələri Camışdağ dağındakı zirvə (3724 m) və Dəlidağdır (3616 m). Ərazinin çox hissəsi meşəlikdir. Kəlbəcər qərbdə Ermənistan Respublikası, şimalda Daşkəsən, Göygöl, Goranboy, şimali-şərqdə Tərtər, şərqdə Ağdam, Xocalı, cənubda Laçın rayonları ilə həmsərhəddir. 1990-cı illərin əvvəllərində Ermənistan silahlı qüvvələrinin işğalı nəticəsində Kəlbəcərdən məcburi köçkün düşmüş minlərlə azərbaycanlı, müharibədən sonra geri dönmək imkanına sahib oldular. BMT Təhlükəsizlik Şurasının 30.04.1993-cü il tarixli 822 saylı Qətnaməsində işğalçı qüvvələrin Kəlbəcər və Azərbaycanın bütün digər işğal olunmuş rayonlarından dərhal çıxarılması tələb olunurdu. Lakin rəsmi İrəvan həmin Qətnaməni icra etmədi, beynəlxalq təşkilatlar isə onun icrasını tələb etmədi. Kəlbəcərin azad edilməsi, regionda sülhün bərqərar olması və insan hüquqlarının bərpası üçün vacib idi.Kəlbəcər, həmçinin Azərbaycanın digər azad edilən ərazilərinə keçid üçün əsas yol rolunu oynayır. Bu rayonun azad edilməsi ilə, Şuşa, Laçın və digər strateji ərazilərə çıxış yolu təmin edildi. Kəlbəcərin azad edilməsi Qarabağ bölgəsinin birləşdirilməsi üçün vacib addım idi.
Kəlbəcər, təbii sərvətlər baxımından zəngin bir ərazidir. Bu rayonun ərazisində yerləşən su hövzələri (xüsusilə, Tərtər çayı və onun çayları, İstisu bulağı ), meşə sahələri və mədən sahələri, həm strateji, həm də iqtisadi baxımdan böyük əhəmiyyət daşıyır. Kəlbəcərin azad edilməsi ilə Azərbaycan bu təbii sərvətlərə yenidən nəzarət etməyə başladı.Şanlı zəfərimizin əbədiləşdirilməsi, yalnız hərbi bir qələbənin qeyd edilməsi deyil, eyni zamanda Azərbaycan xalqının mübarizə əzminin, dövlətçilik gücünün və milli ruhunun təntənəsidir. Bu baxımdan Prezident İlham Əliyevin 31 iyul 2023-cü il tarixli Sərəncamı ilə Azərbaycan Respublikasının işğaldan azad edilmiş əraziləri üzrə şəhər günləri təsis edilmişdir. Sözügedən Sərəncama əsasən 25 noyabr Kəlbəcər şəhəri günü kimi müəyyən olub. Belə əhəmiyyətli günlərin qeyd edilməsi həm də xalqımızın öz ərazilərinə, mədəniyyətinə və tarixinə olan bağlılığının simvoludur. Gələcək nəsillər bu zəfəri yalnız tarixdən deyil, həm də mədəniyyətin, incəsənətin, abidələrin və hər bir Azərbaycan vətəndaşının qəlbindən yaşanacaq bir irs olaraq öyrənəcək.Baxmayaraq ki, Kəlbəcər ucqar dağ rayonudur, amma Azərbaycan dövləti burada yeni yol qovşağlarının çəkilməsinə xüsusi diqqət edir. Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyev azad olunmuş Kəlbəcərə ilk səfərində məhz Toğanalı-Kəlbəcər avtomobil yolu üzərində Murovdağında inşa olunacaq 11,6 km uzunluğunda tunelin təməlqoyma mərasimində iştirak etmişdir. Hazırda bu bölgədə infrastruktur yenidən qurulur, Toğanalı-Kəlbəcər-İstisu avtomobil yolunun tikintisi işləri aparılır. Yolun uzunluğu 82 kilometrdir. I, II və III texniki dərəcəli yol iki, üç və dörd hərəkət zolağından ibarət olacaq. Bu yolun üzərindəki 5 tunelin ümumi uzunluğu 25,9 kilometrdir. Ümumilikdə Toğanalı-Kəlbəcər-İstisu avtomobil yolunun tikintisinin 67,5 faizi tamamlanıb.
Kəlbəcər Ermənistana olan yaxınlığı ilə də önəmli idi. Kəlbəcərin azad edilməsi, Ermənistanın həm strateji, həm də iqtisadi təchizatını zəiflətdi. Bu ərazinin itirilməsi, Ermənistanın Qarabağa, habelə Azərbaycanın digər ərazilərinə təchizat və müdafiə mövqelərini qorumaq baxımından ciddi çətinliklər yaratdı. Vətən müharibəsində əldə etdiyimiz Qələbə nəticəsində imzalanmış 10 noyabr 2020-ci il tarixli Üçtərəfli Bəyanata əsasən Kəlbəcər rayonu noyabrın 25-də Azərbaycana təhvil verilmişdir. Kəlbəcər şəhəri də daxil olmaqla, rayonun 147 yaşayış məntəqəsi işğaldan azad edilmişdir. Kəlbəcərin azad edilməsi, Azərbaycan xalqı üçün simvolik bir qələbə oldu. Bu, həm də 1990-cı illərin əvvəllərində işğaldan sonra baş verən itkilərin və əzabların sonunda baş tutan bir əhəmiyyətli geri dönüş idi. Kəlbəcər, Azərbaycan üçün ərazi bütövlüyünün bərpası və işğal altındakı torpaqların geri alınması baxımından xüsusi bir əhəmiyyətə malikdir.
Nicat İsmayılov
YAP Yasamal rayonu "Akim Abbasov küç.73 E" ünvanı üzrə ərazi partiya təşkilatının sədri
