Minval.az saytının yazarı, tanınmış təhlilçi Nurani maraqlı bir məqalə ilə çıxış edib.
Musavat.com həmin məqaləni Azərbaycan dilində təqdim edir.
***
“İskander”lərdən “Pantsir”lərə: Rusiyanın susqunluq taktikası
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev Bakı-Qroznı reysi zamanı qəzaya uğrayan və “Azərbaycan Hava Yolları”na məxsus “Embraer 190” təyyarəsinin ekipaj üzvlərinin ailələri və qəza nəticəsində sağ qalmış bələdçilərlə görüş keçirib. Dövlət başçısı bu qəzaya görə məsuliyyətin Rusiya nümayəndələrinin üzərinə düşdüyünü vurğulayıb. İlham Əliyev qeyd edib: “Biz ədalət tələb edirik, biz günahkarların cəzalandırılmasını tələb edirik, biz tam şəffaflıq və insanlığa uyğun davranış tələb edirik.”
O əlavə edib ki, əgər Qroznı vaxtında hava məkanını bağlamaq üçün tədbirlər görsəydi, yer xidmətləri bütün qaydalara uyğun hərəkət etsəydi və Rusiya Federasiyasının hərbi və mülki xidmətləri arasında lazımi koordinasiya olsaydı, bu faciə baş verməzdi. Əliyev, həmçinin, Rusiyanın “quşların toqquşması”, “qaz balonunun partlaması” və s. kimi absurd versiyalar yaymaq cəhdlərinə də diqqət çəkib.
Nəticədə Azərbaycan tərəfi təyyarənin “qara qutular”ının Müstəqil Dövlətlər Aviasiya Komitəsi tərəfindən açılmasından imtina edib. Bu qərarın diplomatik tərcüməsi odur ki, Rusiyaya etimad artıq sarsılıb və çox ciddi şəkildə zərbə alıb.
Bundan əlavə, Rusiya hələ də Azərbaycan təyyarəsinin qəzaya uğramasına görə məsuliyyətini tanımayıb. Yalnız “bu hadisənin bizim ərazimizdə baş verməsindən təəssüf edirik” kimi qeyri-müəyyən bəyanatlar verilib. Belə bir “susqunluq oyunu”nun Rusiyanın nüfuzuna böyük zərbə vurduğu və hər keçən gün bu zərbənin artdığı artıq açıq görünür.
Son olaraq, Moskvayla Qroznı arasında məsuliyyətin bir-birinə ötürülməsi cəhdlərini müşahidə edirik. Bəzən bizə “Çeçen hava hücumundan müdafiə sistemindən” danışırlar, sonra isə bildirirlər ki, belə bir sistem mövcud ola bilməz, çünki bu, vahid sistemdir və Moskvaya tabedir. Çeçenistanın bu məsələyə aidiyyətinin ortaya atılması isə sadəcə olaraq Ramzan Kadırovun məsuliyyətə cəlb olunması üçün irəli sürülüb. Ümumilikdə isə Qroznıda Azərbaycana qarşı “ən səmimi münasibətlərin” bəsləndiyi iddia edilir.
Ən vacib məsələ isə odur ki, rəsmi Moskva Çeçenistanda “Pantsir” ZRK-nin kim tərəfindən idarə edildiyinə dair aydınlıq gətirməkdə tələsmir. Mətbuatda yalnız sızıntılar yer alır və bunlardan birinə görə hər şeyə Rusiya zabitləri rəhbərlik edirdi. Digər sızıntılar isə məsuliyyətin Çeçenistanın üzərinə düşdüyünü bildirir.
Həmçinin Ramzan Kadırovun üzr istəməməsi, lakin həlak olanlar üçün gecikmiş matəm elan etməsi və Bakıya təklif edilən kompensasiyanın rədd olunması da düşünməyə vadar edir. Bununla yanaşı, Kadırovun hava hücumundan müdafiə sistemi üzrə “igidliyi” ilə fərqlənən qohumunu təcili təltif etməsi də diqqət çəkir. Bütün bunlar artıq deja-vu təsiri yaradır. Amma söhbət təkcə Malayziyanın MH17 reysindən getmir. Hər şey Şuşaya atılan “İskander”lərin tarixini xatırladır.
Xatırladaq ki, 2016-cı ilin sentyabrında İrəvanda keçirilən hərbi paradda Ermənistan kamuflyajında olan “İskander” raketləri nümayiş etdirilmişdi. Lakin həmin kompleksləri idarə edən sürücülər erməni yox, slavyan mənşəli şəxslər idi. Bu, monoetnik Ermənistanda diqqət çəkən məqam idi.
Hələ o zaman Gümrüdəki rus hərbi bazasının hərbçiləri sosial şəbəkələrdə “İskander”ləri paradda nümayiş etdirəcəklərini yazırdılar. Azərbaycanda isə bu sual ortaya çıxmışdı: “İskander”lər Ermənistana hədiyyə edilib? Yoxsa bunlar Rusiya hərbi bazasının silahlarıdır? Həmçinin parad iştirakçılarının rus hərbçiləri olması və Rusiyanın aviasiyasının da parada qatılması bu sualları artırırdı.
44 günlük müharibədən sonra isə erməni zabitləri iddia etdilər ki, müharibənin son günlərində və saatlarında “İskander”lər Şuşaya atılıb. 2021-ci il martın 15-də Şuşada ANAMA əməkdaşları “İskander-M” kompleksinə aid raket qalıqları tapdı. Bu kompleks ümumiyyətlə ixrac üçün nəzərdə tutulmur! Daha sonra Rusiyaya çoxsaylı müraciətlər edildi: “İskander”lər kimindir? Raketləri kim atıb? Cavab isə hələ də yoxdur.
Əlavə qeyd etməyə ehtiyac yoxdur ki, “İskander” kimi raket sistemlərinin “boz zona”da qalması ölkənin imici üçün ciddi nəticələrə gətirib çıxarır. Hətta bu barədə rəsmi olaraq heç nə deyilməsə belə.
İndi isə eyni ssenari “Pantsir”lərlə bağlı baş verir. “Pantsir”lər ya rus, ya çeçen, ya da bilinməyən bir mənbəyə aid hesab edilir. Sadəcə olaraq, Paşinyanın yerində indi Kadırov dayanıb.
Yenə də “izlər ört-basdır edilir” və raketlərin buraxılmasına görə kimin məsuliyyət daşıdığına dair dəqiq cavab verilmir. Eyni zamanda sual ortaya çıxır: səlahiyyətləri daha çox olan kimdir – formal olaraq müstəqil Ermənistanın baş naziri, yoxsa formal olaraq federativ subyekt olan Çeçenistanın rəhbəri?
Burada ən vacib məqam budur: formal olaraq Ermənistan müstəqil dövlət, Çeçenistan isə Rusiya Federasiyasının subyektidir. Ramzan Kadırov isə özünü “Putinin piyadası” adlandırır.
“İskander”lərin buraxılması bir heyətin işi ola bilərdi. Amma mülki təyyarəyə raket atılması, “Kover” planının aktivləşdirilməməsi, ekipajın müraciətlərinə cavab verilməməsi, rabitənin susdurulması – bütün bunlar sadəcə təsadüfi deyil. Bu, sistemli bir prosesdir və daha çox iştirakçı tələb edir.
“Balon partladı”, “quşlarla toqquşdu” kimi absurd versiyaların yayılması isə məsuliyyətdən yayınmaq cəhdləridir. Amma “Pantsir”lərlə bağlı vəziyyətdə “İskander”lərə aid ssenari işləməyə bilər. Və ikitərəfli Bakı-Moskva münasibətlərini raket zərbələri ilə yoxlamaq tövsiyə edilmir.
Musavat.com
