İqlim dəyişikliyi qlobal səviyyədə ciddi təsirə malik olan bir problemdir və bu təsirlər xüsusilə müəyyən bölgələrdə daha qabarıq şəkildə görünür.
Məsələ ilə bağlı sosioloq Elçin Bayramlı Fins.az-a açıqlamasında iqlim dəyişikliyinin təsirinə məruz qalan bölgələrdə insan hüquqları perspektivindən yaranan problemlərdən danışıb.
Sosioloq bildirib ki, iqlim dəyişikliyi, yer üzərində geniş təsirə malik olmaqla yanaşı, bəzi bölgələrdə daha dərin təsirə səbəb olur:
“İqlim dəyişikliyi qlobal təsir göstərsə də, bəzi bölgələr bu təsirdən daha çox zərər çəkir. Xüsusilə isti bölgələrdə quraqlıq və su çatışmazlığı problemləri artır, bu da həmin ərazilərdə yaşayan insanların həyat şəraitini pisləşdirir. Bu təsirlər nəticəsində bəzi bölgələrdə yaşayan insanlar, müntəzəm şəkildə quraqlıq və su çatışmazlığı problemləri ilə üzləşirlər. Bu problemlər onların həyat şəraitini ciddi şəkildə pisləşdirir və yaşayış sahələrinin dağılması, ərzaq təhlükəsizliyi problemləri yaradır.”
Onun sözlərinə görə, iqlim dəyişikliyinin təsirinə məruz qalan bölgələrdə insanların təbii şəraitdə yaşamaq hüquqları pozulur:
“İnsan hüquqları perspektivindən baxdıqda, bu insanlar təbii şəraitdə yaşamaq hüquqlarını itirirlər. Onlar bu proseslərə səbəb olmasalar da, nəticələrini ən çox onlar yaşayır. Bu vəziyyət, bir çox insanın həyat şəraitini mənfi yöndən təsir edir. Quraqlıq və su çatışmazlığı, insanların gündəlik yaşamını və iqtisadi fəaliyyətlərini əhəmiyyətli dərəcədə çətinləşdirir. Evlərin və təsərrüfatların dağıdılması nəticəsində, bu insanlar təbii mühitdə yaşamaq hüquqlarını itirirlər.”
E.Bayramlı həmçinin qeyd edib ki, təbii fəlakətlər nəticəsində zərər çəkənlərin ziyanının kompensasiya edilməməsi də mühüm bir məsələdir:
“Təbii fəlakətlər nəticəsində onların evləri və təsərrüfatları dağılsa da, şirkətlər və dövlətlər bu zərərləri kompensasiya etmək üçün yetərli addımlar atmır. Bu, insanların təməl hüquqlarının pozulmasına səbəb olur. Dövlətlər və şirkətlər, zərər çəkmiş bölgələrdəki insanlara ziyanlarının tam şəkildə ödənməsini təmin etmək üçün effektiv tədbirlər görməlidirlər. İnsanların təməl hüquqları arasında öz coğrafiyasında normal şəraitdə yaşamaq hüququ önəmlidir və bu hüququ qorumaq üçün dövlətlərin məsuliyyətli yanaşması tələb olunur.”
İqlim dəyişikliyi, xüsusən də bəzi bölgələrdə insanların həyat şəraitini mənfi təsir edir və insan hüquqlarını pozur. İqlim dəyişikliyinin sosial və hüquqi təsirlərini azaltmaq üçün beynəlxalq əməkdaşlıq, qanunvericilik təşəbbüsləri və ziyanların kompensasiya edilməsi vacibdir. Bu tədbirlər, insanların təməl hüquqlarını qorumaq və yaşam şəraitlərini yaxşılaşdırmaq üçün əhəmiyyətlidir.
Fuad Mədətov
Fins.az
