Tramp Ukraynadakı münaqişəyə son qoyacağına söz verib. İndi o, bunu necə edəcəyinə qərar verməlidir.
Yenicag.az xəbər verir ki, bu barədə nüfuzlu “The Wall Street Journal” nəşri məlumat yayıb.
Qəzet yazır ki, seçilmiş prezidentə yaxın xarici siyasət müşavirləri cəbhə xətlərinin effektiv şəkildə dondurulması planının müxtəlif versiyalarını irəli sürüblər.
Bildirilir ki, Donald Trampın inauqurasiya gününə qədər Ukraynadakı qarşıdurmaya son verəcəyi vədi onu ortaq bir cəhəti olan müşavirlərin təklifləri arasında seçim qarşısında qoyub: Bunun adı isə Kiyevi silahlandırmaq üçün prezident Cozef Baydenin “nə qədər lazımdırsa” yanaşmasında kəskin fasilədir.
Nəşrin analitiklərinin fikrincə, Tramp bütün seçki kampaniyası boyunca Baydenin Ukraynaya qarşı hərəkətlərini pisləyərək, bunun Üçüncü Dünya müharibəsi ehtimalını artırdığını və Kiyevin ABŞ-dən milyardlarla dollar dəyərində silahı pulsuz olaraq almasını xəbərdar edib.
KİV əlavə edib ki, Tramp hər iki tərəfi danışıqlar masasına oturtmaqla münaqişəni tez bir zamanda həll edə biləcəyini deyib, lakin bunu necə edəcəyini dəqiq açıqlamayıb. “Mən sizə bu planları verə bilmərəm, çünki bu planları versəm, onlardan istifadə edə bilməyəcəyəm” deyə kampaniya zamanı o demişdi.
Müttəfiqlər isə deyirlər ki, Rusiya prezidenti Vladimir Putin və Ukrayna prezidenti Volodimir Zelenskini oturub danışıqlara necə inandıracağı da daxil olmaqla, Tramp konkret sülh planını faktiki olaraq təsdiq etməyib. Müşavirlər ideyalar təklif etsələr də, yalnız seçilmiş prezident əsas köməkçiləri ilə məsləhətləşərək, həssas, yüksək riskli diplomatiyanın necə aparılacağına qərar verəcək.
“Trampın çevrəsinin nə qədər böyük olmasından asılı olmayaraq, Ukrayna ilə bağlı planları barədə fərqli fikirdə olduğunu və ya daha ətraflı başa düşdüyünü iddia edən hər kəs, sadəcə olaraq, nə danışdığını bilmir və ya məsələlərlə bağlı qərarların özünün qəbul etdiyini başa düşmür”, – Trampın Milli Təhlükəsizlik Şurasının keçmiş köməkçisi deyib.
Qeyd olunur ki, Trampın ilk dövründə olduğu kimi, respublikaçıların xarici siyasətinə təsir etmək üçün müxtəlif fraksiyalar yarışacaq:
“İndi Pentaqon rəhbəri postu uğrunda mübarizə aparan keçmiş dövlət katibi Mayk Pompeo kimi daha ənənəvi müttəfiqlər, çox güman ki, Moskvaya böyük qazanc gətirməyən nizamlanmaya can atacaqlar. Dövlət Departamentinin aparıcı milli təhlükəsizlik müşaviri Riçard Qrenell kimi digər müşavirlər Kiyevi əhəmiyyətli güzəştlərə məcbur etmək mənasına gəlsə belə, Trampın münaqişəni tez bitirmək istəyinə üstünlük verə bilərlər”.
Həmçinin o da vurğulanıb ki, bütün təkliflər Kiyevə sülh danışıqlarına nə vaxt başlayacağını diktə etməyə imkan verən Baydenin yanaşmasından fərqlənir:
“Əvəzində onlar yekdilliklə münaqişənin yerində dondurulmasını, Rusiyanın Ukraynanın təxminən 20%-ni zəbt etməsini qəbul etməyi və Ukraynanı NATO-ya üzv olmaq səylərini müvəqqəti dayandırmağa məcbur etməyi tövsiyə edirlər.
Trampın keçid ofisinin təklif etdiyi, seçilmiş prezidentə yaxın üç nəfərin təfərrüatları ilə danışdığı və əvvəllər heç bir məlumat verilməyən ideyalardan biri də Kiyevin ən azı 20 il NATO-ya qoşulmayacağına söz verməsidir. Bunun müqabilində ABŞ Rusiyanın gələcək hücumunun qarşısını almaq üçün Ukraynanı silahla təmin etməyə davam edəcək. Bu plana əsasən, cəbhə xətti mahiyyət etibarı ilə yerində qalacaq və hər iki tərəf 800 millik (1287 km.) demilitarizasiya zonası ilə razılaşacaq. Əraziyə kimin nəzarət edəcəyi bəlli deyil, lakin bir müşavir sülhməramlı qüvvəyə ABŞ qoşunlarını daxil edilməyəcəyini və Birləşmiş Millətlər Təşkilatı kimi ABŞ tərəfindən maliyyələşdirilən beynəlxalq qurumun da olmayacağını deyir”.
“Təlim və digər dəstək verə bilərik, lakin silahın lüləsi avropalılarda olacaq. Biz amerikalı kişi və qadınları Ukraynada sülhü qorumaq üçün göndərməyəcəyik və biz bunun üçün pul ödəməyəcəyik. Qoy bunu polyaklar, almanlar, britaniyalılar və fransızlar özləri etsin”, – Trampın komandasının üzvlərindən biri söyləyib.
Qəzet yazır ki, sözügedən təklif yeni seçilmiş vitse-prezident Ceyms Devid Vensin sentyabrda verdiyi müsahibədə Ukrayna və Rusiya arasında yekun razılaşmaya rusların yenidən işğalının qarşısını almaq üçün güclü şəkildə möhkəmləndirilmiş bir zonanın daxil ola biləcəyi ilə bağlı səsləndirdiyi fikirlə oxşardır.
Nəşr əlavə edib ki, bu ilin əvvəlində Trampın ilk Ağ Evindəki dönəmində işləmiş Keit Kelloq və Fred Fleitz ona Kiyev Moskva ilə sülh danışıqlarına razılaşana qədər Ukraynaya silah verməkdən imtinanı ehtiva edən fəaliyyət planını təqdim etmişdilər. Bildirilir ki, Ukrayna itirilmiş əraziləri geri qaytarmağa cəhd edə bilər, lakin bu, diplomatik danışıqlar yolu ilə həyata keçirilməli olacaq.
Bundan əlavə, vurğulanıb ki, Trampın bu strategiyalardan hansına riayət edəcəyi – tam, qismən və ya ümumi olaraq – hələ də bəlli deyil. Ancaq Ukrayna və Rusiya arasında sülh danışıqlarına başlamaq, hətta razılaşma əldə etmək cəhdi bir çox tələlərlə üzləşir.
“Birincisi, Ukrayna və Rusiya hələ də tamamilə fərqli hərbi məqsədlər güdürlər və onları dəyişməyə çalışmırlar. İkincisi isə Rusiya qoşunları yavaş, lakin davamlı irəliləyişlər əldə etsə də, Kreml danışıqlara çox az həvəs göstərir və Avropada təxribat əməliyyatları kimi sərhədlərindən kənarda hibrid hücumlar vasitəsilə münaqişəni genişləndirməyə hazır olduğunu nümayiş etdirir”.
“Xüsusi əməliyyatın məqsədləri dəyişməz olaraq qalır və əldə olunacaq”, – Dmitri Medvedev Trampın qələbəsindən sonra dünən “X2 platformasında yazıb.
Məlumata görə, Rusiyanın Ukraynaya təcavüzünü öz ölkələri üçün birbaşa təhlükə kimi görən bəzi NATO müttəfiqləri tərəfindən də sərt müqavimət olacaq. Finlandiyanın xarici işlər naziri Elina Valtonen Trampın komandasının konkret təkliflərindən xəbərdar olmadığını bildirib. Lakin o, həm də “Ukraynanın öz şərtləri əsasında danışıqlar aparması və bunu etməsi ilə bağlı razılığı olmadan heç bir danışıqlar aparılmamalıdır” sözlərinə əlavə edib.
O da deyilib ki, ölkəsi ABŞ-dan hərbi və maliyyə yardımı baxımından çox asılı olan Zelenskini Tramp Putindən daha asan danışıqlara məcbur edə bilər:
“Bununla belə, Ukrayna lideri ərazilərin verilməsini Moskvaya təslim olmaq kimi qiymətləndirən ictimaiyyətlə qarşılaşmalı olacaq. Tramp Ukraynanın sağ qalmasının ABŞ üçün vacib olduğunu deyib, lakin, eyni zamanda, Zelenskini dəfələrlə tənqid edərək onu “ən böyük səyahət edən satıcı” adlandırıb. Bu mövqe Kiyevdə bəzi rəsmiləri narahat edir ki, ABŞ Trampın rəhbərliyi altında Rusiyanın xeyrinə olan nizamlanmaya təkan verə bilər”.
Qeyd edək ki, Zelenski seçilmiş prezidenti qələbə münasibətilə təbrik edib, onların sentyabrda Nyu-Yorkda keçirdiyi görüşləri xatırladıb və onun qlobal məsələlərə “güc vasitəsilə sülh” yanaşmasını yüksək qiymətləndirib. Hətta Ukrayna lideri çərşənbə günü Trampla telefonla danışdığını da bildirib və əlavə edib ki, onlar sıx dialoqu davam etdirmək və əməkdaşlığı inkişaf etdirmək barədə razılığa gəliblər.
Rafi Müslümov
